اصطلاح ساعت خواب درسته یا صحت خواب

چقدر راجع به اصطلاح ساعت خواب می‌دانید؟

یکی از زیبایی‌های هر زبانی، اصطلاح‌های آن است. زبان‌ها فرهنگ‌های مختلفی دارند و بر اساس آداب و رسوم مختلف، اصطلاح‌های متعددی در آن‌ها شکل می‌گیرد. جالب است بدانید، در هر زبانی اصطلاحات از جنس و رنگ و بوی همان فرهنگ است. برای مثال ممکن است در فرهنگ اسکیموها اصطلاح‌ها بیشتر راجع به یخ، شکار، سرما و… باشد. در زبان و فارسی و فرهنگ ایرانی هم اکثرا اصطلاح‌ها رنگ و بوی مهربانی دارد. مانند ساعت خواب که داستانی بسیار جالب دارد و خالی از لطف نیست که در مورد ریشه این اصطلاح و موضوعات مرتبط به آن بیشتر بدانیم. پس اگر شما هم می‌خواهید در مورد این اصطلاح اطلاعات بیشتری کسب کنید، حتما ادامه این مطلب را بخوانید.

صحت خواب یا ساعت خواب؟

اگر بخواهیم به ریشه این اصطلاح اشاره کنیم، باید بگوییم که در زمان گذشته زمانی که کسی از خواب بیدار می‌شد، به او می‌گفتند”صحت خواب”. صحت خواب بیشتر به معنای آرزوی سلامتی، تندرستی و یا به نوعی عافیت پس از بیدار شدن بود. همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، این موضوع بیشتر به خاطر مهربانی در فرهنگ و زبان ما بوده است. چرا که در فرهنگ ما از قدیم‌الایام تا کنون، صمیمیت زیادی بین مردم وجود داشته است. به همین دلیل، طبیعی بود که اصطلاح‌ها و گویشمان هم در راستای این صمیمیت و مهربانی قرار بگیرد. واژه صحت هم در موارد مختلفی به کار می‌رفت که در ادامه این مطلب به چند مورد از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

تا این جا گفتیم که وقتی کسی از خواب بیدار می‌شد، برای آرزوی سلامتی و ادای احترام و ادب، از اصطلاح صحت خواب استفاده می‌کردند. اما پس از مدتی واژه صحت، به دلیل شباهت کلامی به ساعت، تغییر کرده و افراد از ساعت خواب استفاده کردند. یعنی اگر کسی از خواب بیدار می‌شد دیگر به او نمی‌گفتند صحت خواب، بلکه از واژه‌ی ساعت به جای صحت استفاده می‌کردند. برخی معتقدند که واژه ساعت راحت‌تر از صحت بوده و به همین دلیل این جایگزینی اتفاق افتاده و برخی دیگر هم همچنان بر این باورند که این موضوع صرفا به دلیل شباهت‌های کلامی تغییر یافته است. اما به طور کلی می‌توان گفت که امروزه کمتر کسی از واژه صحت، در این اصطلاح استفاده می‌کند و بیشتر مردم آن را با ساعت به کار می‌برند.

معنای طعنه‌آمیز ساعت خواب

به نظر می‌رسد فقط ظاهر این اصطلاح در گذر زمان عوض نشده و بلکه معنای آن هم دستخوش تغییر شده است. همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، این اصطلاح بیشتر به معنای آرزوی سلامتی و تندرستی بود، اما امروزه از آن در موارد دیگری هم استفاده می‌شود. یعنی امروزه این اصطلاح، بیشتر به جای معنای سلامتی و تندرستی، مفهوم طعنه‌آمیزی، در میان مردم دارد. فرض کنید یک روز بسیار خسته‌کننده را پشت سر گذاشته‌اید و ظهر در یک خواب بسیار عمیق فرو رفته‌اید و خوابتان به قدری سنگین بوده که حتی متوجه صدای میهمان‌هایتان هم نشده‌اید که چند ساعتی منتظر شما بوده‌اند تا بیدار شوید. در چنین شرایطی اگر یکی از میهمان‌هایتان به شما بگوید ساعت خواب جای تعجبی وجود ندارد. حالا معنای این اصطلاح طعنه‌آمیز چیست؟

در اینجا واژه‌ی ساعت به طور طعنه‌آمیز، به مقدار زمان طولانی که شما خواب بوده‌اید اشاره دارد. در چنین شرایطی، فرد مورد نظر قصد دارد به شما بگوید ساعات زیادی را خواب بوده‌اید. این اصطلاح در چنین شرایطی، به نوعی، یک اعتراض شوخ‌طبعانه برای زیاد خوابیدن شما به حساب می‌آید. چرا که طرف مقابلتان شاید نتواند به طور مستقیم به ساعات طولانی که شما خواب بوده‌اید اشاره کند. اما می‌تواند با اصطلاح ساعت خواب، به طور غیر مستقیم و طعنه‌آمیز این کار را انجام بدهد. چرا که هر دویتان به خوبی می‌دانید منظور از این اصطلاح چیست. اما در ظاهر احترام قضیه کاملا حفظ شده و می‌توان چنین برداشت کرد که فرد برایتان آرزوی سلامتی پس از خواب یا همان اصطلاح صحت خواب را به کار برده است.

ساعت خواب از دیدگاه زبان‌شناسی

در زبان‌شناسی دو مبحث معناشناسی (Semantics) و کاربردشناسی (Pragmatics) کمک بسزایی در تشخیص مفهوم کلمات، عبارات، اصطلاح‌ها و… می‌کند. برای مثال اگر بخواهیم “خسته نباشید” را از دیدگاه‌ این دو مبحث بررسی کنیم به نتایج جالبی خواهیم رسید. معناشناسی فقط با ظاهر قضیه و یک معنای واحد کار دارد. یعنی شما از یک فردی که زحمتی را متقبل شده، تشکر کرده و به او می‌گویید خسته نباشید. اما کاربردشناسی، پا فراتر از معناشناسی گذاشته و با کاربرد خسته نباشید در شرایط مختلف سروکار دارد. فرض کنید شخصی به اشتباه یک کار خطایی انجام داده و شما به او می‌گویید خسته نباشید! طبیعیست که در اینجا شما قصد تشکر کردن از او را ندارید و جمله‌تان جنبه طعنه‌آمیز دارد.

حالا که بیشتر با مفاهیم معناشناسی و کاربردشناسی آشنا شدیم، بهتر است ساعت خواب را از دیدگاه این دو مبحث تجزیه و تحلیل کنیم. از دیدگاه معناشناسی، ساعت خواب فقط یک معنای واحد دارد. چرا که ممکن است شما همیشه منظور طعنه‌آمیزی نداشته باشید. برای مثال فرض کنید که هیچ اطلاعی در مورد صحت خواب و تغییر این واژه به ساعت ندارید و می‌خواهید این اصطلاح را در همان نقش خوب و مثبت استفاده کنید. مثلا زمانی که پدر، مادر و یا یکی از عزیزانتان از خواب بیدار شده به او می‌گویید ساعت خواب. از دیدگاه معناشناسی شما فقط به یک موضوع اشاره کرده‌اید، یعنی آرزوی سلامتی برای فرد مورد نظرتان. اما در برخی موارد ممکن است منظور دیگری از این اصطلاح داشته باشید که در اینجا کاربردشناسی معنای واقعی آن را به طور واضح برایمان مشخص می‌کند. خلاصه بگوییم که کاربردشناسی همیشه با سایر مفاهیم یک جمله و یا اصطلاح کار دارد که در ظاهر آن هویدا نیست.

آیا واژه صحت فقط برای خواب کاربرد دارد؟

اگر بخواهیم در یک کلام به این سوال، پاسخ بدهیم باید بگوییم خیر. چرا که از گشته تا کنون این واژه کاربردهای متفاوتی داشته است. از آنجایی که بار معنایی “صحت” بسیار مثبت بود و در مواقع سلامتی و تندرستی استفاده می‌شد، به همین دلیل کاربردهای زیادی هم داشت. برای مثال، زمانی که فردی حمام می‌رفت و برمی‌گشت، به او می‌گفتند: صحت آب یا صحت آب گرم. در واقع فردی که این جمله را استفاده می‌کرد، بیشتر آرزوی سلامتی و تندرستی برای کسی که تازه از حمام برگشته بود، داشت. این یک تعامل بسیار دوستانه و صمیمی از جنس ایرانی بود. چرا که فرد مقابل هم انرژی و احساس بسیار خوبی از این جمله می‌گرفت. از طرفی دیگر، امروزه حتی علم هم ثابت کرده است که کلام دارای انرژی بوده و می‌توانند تاثیرات مثبت و یا منفی روی انسان داشته باشند.

حتی در حکایت‌های قدیمی هم آمده است که روزی، شاگردان مکتبی، به استادشان دائما می‌گویند که رنگ و رویش زرد شده و گویی که او بیمار شده است. آن‌ها برای این که آن روز خبری از درس خواندن نباشد، این کار زیرکانه را امتحان کرده و انقدر پافشاری کردند که به نتیجه رسیدند. استادشان پس از شنیدن حرف‌های شاگردان و کلام منفی‌شان احساس بیماری کرده و سریعا مکتب را ترک کرد و برای استراحت به خانه رفت. در واقعیت هم کلام همین تاثیرات را روی جسم و روان ما دارند. به همین دلیل هم چنین فرهنگ زیبایی از قدیم، بین ما ایرانیان وجود داشته است. چرا که به کار بردن واژه صحت باعث می‌شد، افراد بیشتر از قبل به زندگی امیدوار شده و احساس سلامتی و تندرستی کنند. به همین دلیل هم معمولا طول عمر بیشتری داشتند. حتی در طب سنتی هم از این واژه‌ها، پس از حجامت استفاده می‌شد. یعنی به فردی که تازه حجامت می‌کرد، از واژه صحت و یا عافیت استفاده می‌کردند. از این روی، می‌توان چنین نتیجه گرفت که واژه صحت فقط برای خواب کاربرد نداشته و در موارد بسیار زیادی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

کاربرد صحت در زبان‌های دیگر

ممکن است در یک زبانی، واژه‌ها و یا اصطلاحاتی وجود داشته باشند که در زبان‌های دیگر هیچ معادلی برایشان موجود نباشد. در مطالعات ترجمه معمولا به چنین مواردی، ترجمه‌ناپذیری (Untranslatability) گفته می‌شود. مانند واژه‌ی حنابندان که ممکن است در زبان‌های دیگر معادل دقیقی برای آن وجود نداشته باشد. اما گاهی اوقات برخی از زبان‌ها می‌توانند اصطلاحات مشابهی هم داشته باشند. برای مثال واژه صحت یا عافیت، ممکن است در معدود زبان‌هایی وجود داشته باشد. مثلا در زبان ترکی آذری، معادل کاملا دقیق برای صحت خواب و صحت آب وجود دارد. شاید این به دلیل اشتراک زیست بوم مردمان این کشور با یکدیگر بوده، که چنین اصطلاحاتی به طور مشترک میانشان وجود دارد. جالب است بدانید حتی یک معادل نزدیک به حنابندان هم در زبان ترکی استانبولی وجود دارد.

آن‌ها از معادل (Kına Gecesi) یا همان شب حنابندان استفاده می‌کنند که بسیار نزدیک به واژه خودمان است. این فقط به خاطر مشابه بودن فرهنگ‌هایمان است که بیشتر به دلیل اشتراک زیست‌بومی، در زمان‌های گذشته رخ داده است. بدین معنا که قبلا ما یک کشور واحد بودیم و فرهنگمان هم کاملا یکدست بود. پس جای تعجبی ندارد اگر در کشورهای همسایه، فرهنگ و یا اصطلاح مشابهی داشته باشیم. اما از طرفی دیگر، گاهی اوقات زبان‌هایی که هیچ اشتراک زیست بومی با ما ندارند هم می‌توانند ما را متعجب کنند. برای مثال در زبان فرانسه یک واژه به نام Bonne وجود دارد که تقریبا معادل همان صحت و یا عافیت خودمان است. برای مثال اگر کسی بخواهد حمام برود، قبل و یا بعد آن، از اصطلاح  bonne douche استفاده می‌کنند که تقریبا به معنای همان صحت آب به زبان خودمان است.

کدامیک استفاده کنیم؟ صحت یا ساعت؟

حالا که درمورد این موضوع به طور مفصل خواندیم، شاید برای شما هم این سوال پیش بیاید که بالاخره از کدامیک استفاده کنیم؟ آیا صحت خواب درست است یا ساعت خواب؟ در واقع پاسخ به این سوال بستگی به شرایط کاملا متفاوتی دارد. یعنی موارد متنوعی وجود دارند که در استفاده از این واژه‌ها نقش مهمی را ایفا می‌کنند. در وهله اول بسیار مهم است که شما این اصطلاح را دقیقا برای چه کسی می‌خواهید استفاده کنید. اگر فرد مورد نظرتان از شما بزرگتر بوده و یک احترام خاصی میانتان برقرار است، توصیه می‌کنیم که حتما از صحت خواب استفاده کنید. صحت خواب چه از دیدگاه معناشناسی و چه کاربردشناسی، یک معنای کاملا مودبانه و مثبتی دارد. این بدین معنا نیست که ساعت خواب به دور از ادب بوده و برای استفاده کردن مناسب نیست. اما ساعت خواب از دیدگاه کاربردشناسی یک معنای طعنه‌آمیز داشته و در هر جا و برای هر کسی نمی‌توان به راحتی از آن استفاده کرد.

چرا که ممکن است شخصی از معنای ساعت خواب، همان تعبیر طعنه‌آمیز را برداشت کرده و از دستتان ناراحت شود. از طرفی دیگر ممکن است شما با یک فردی بسیار صمیمی باشید و چنین مواردی هرگز میانتان وجود نداشته باشد. در نتیجه می‌توانید از ساعت خواب هم استفاده کنید. به خاطر این که ممکن است فرد مورد نظر، اصلا صحت خواب را نشنیده باشد و حتی با شنیدن ساعت خواب به معنای اول آن که بسیار مودبانه و مثبت است فکر کند. به همین دلیل است که می‌گوییم استفاده از این دو واژه بستگی به شرایط کاملا متفاوتی دارند. در نهایت خودتان باید تصمیم بگیرید که از کدام واژه، در کجا و برای چه کسی استفاده کنید.

کلام آخر

در این مقاله سعی کردیم راجع به اصطلاح ساعت خواب به طور مفصل بپردازیم و آن را از زوایای مختلفی بررسی کنیم. حتم داریم با این اصطلاح به طور کامل آشنا شدید و استفاده‌ی درست از آن را یاد گرفتید. حتی اگر کسی این اصطلاح را به اشتباه به کار ببرد، می‌توانید با استفاده از محتوای این مقاله، همه چیز را برای او به طور کامل توضیح بدهید. شما حتی می‌توانید این مطلب را با سایر دوستانتان هم به اشتراک بگذارید. اما زمانی که بحث خواب پیش می‌آید، ناخودآگاه همگی به تخت و خواب گرم و نرممان فکر می‌کنیم. اگر کسی جای مناسبی برای خوابیدن نداشته باشد، حتی واژه صحت خواب هم برایش لذتی نخواهد داشت.

اگر می‌خواهید یک خواب آرام و راحت را تجربه کنید، باید حتما یک تشک استاندارد و مناسب داشته باشید. برای این که بخواهید یک تشک طبی مناسب و طبق نیازها و یا سلیقه‌ی خودتان انتخاب کنید، به یک منبع درست برای خرید محصولی باکیفیت نیاز خواهید داشت. شما می‌توانید بهترین تشک ارزان باکیفیت، طبی و استاندارد را از ما تهیه کرده و یک خواب آرام و دلچسب را تجربه کنید.

بازرگانی سینا نمایندگی برندهای ایرانی تشک رویا ، تشک خوشخواب و …